Ukąszenie kleszcza, panikować czy nie?

W porównaniu do ataku innych owadów, samo ukąszenie przez tego pasożyta nie boli, bo wytwarza on substancję usmierzająca ból w momencie nacinania naskórka. Niestety więc, często nie jesteśmy nawet świadomi tego, że mamy na skórze niechcianego lokatora. Dowiadujemy się o tym dopiero po dokładnym obejrzeniu ciała albo kiedy zaczyna pojawiać się na skórze powiększająca sie obwódka, tzw. rumień wędrujący. Jeśli uda nam się odkryć kleszcza w ciągu dwóch dni od ukąszenia, możemy czuć się w miarę bezpiecznie. Nie oznacza to jednak, że problemu nie ma. W razie pogarszającego się samopoczucia, warto skierować się do lekarza rodzinnego i wspomnieć o kontakcie z tym groźnym pasozytem.

Kleszcze. Występowanie w Polsce 

Gdzie w Polsce jest ich najwięcej? Tradycyjnie w województwach warmińsko-mazurskim i podlaskim. - To są województwa, w których kleszcze występują endemicznie, czyli tam się zadomowiły i jest ich bardzo dużo. Ale ponadprzeciętna liczba kleszczy występuje też w Małopolsce i na Śląsku. Nasz kraj jest dobrym domem dla kleszcza -  mówi lekarz Bartosz Fiałek w rozmowie z WP. 

Kleszcze nie występują wyłącznie w lasach, są obecne wszędzie tam, gdzie są wysoka trawa i drzewa liściaste. Można spotkać te pajęczaki również na łące, w miejskim parku, a nawet przydomowym ogródku. Warto pamiętać, że kleszcze nie lubią skrajnie wysokich i niskich temperatur. Najbardziej aktywne są w okresie wiosenno-letnim nad ranem i późnym popołudniem. Toteż jeśli wybierzemy się na spacer na łąkę, do lasu czy nad jezioro koło południa zminimalizujemy ryzyko ukąszenia przez kleszcza. Ponadto najbezpieczniej jest chodzić środkiem ścieżek unikając bezpośredniego kontaktu z przydrożnymi trawami i krzakami, gdzie gromadzą się i czyhają na nas kleszcze.

Kleszcze. Jak się chronić przed ukąszeniem? 

Pamiętajmy, że kleszcze przyciąga najbardziej zapach naszego potu, więc nawet przy cieplejszej pogodzie, warto założyć długi rękaw, długie spodnie i buty zakrywające stopę jeśli wybieramy się na dłuższy spacer. Kolor naszego ubrania nie ma dla kleszcza znaczenia. Warto jednak do lasu czy na spacer założyć jasne ubranie z prostego powodu - na jasnej tkaninie lepiej widać ciemne kleszcze.Udowodniono też, że Kleszcze nie lubią tkanin syntetycznych. Zdecydowane preferują bawełnę. Dlatego polary czy elastyczne dresy sprawdzają się jako lepsza ochrona. Długie rękawy, spodnie, buty zakrywające stopę - dobrze chronią przed kleszczami. Niektóre firmy produkują odzież impregnowaną substancjami odstraszającymi - przede wszystkim permetryną.

Kleszcze. Jakie choroby przenoszą?

Żyjące w Polsce kleszcze przenoszą najczęściej kleszczowe zapalenie mózgu, boreliozę, anaplazmozę, babeszjozę i riketsjozę. Eksperci szacują, że na terenie kraju ok. 10-15 proc. kleszczy może być zarażonych chorobotwórczymi zarazkami, zwłaszcza w województwach podlaskim i warmińsko-mazurskim oraz w niektórych częściach mazowieckiego, opolskiego i dolnośląskiego.

Najgroźniejszą chorobą jest kleszczowe zapalenie mózgu. Można się przeciwko niemu zaszczepić, ale dawki przypominające trzeba przyjmować co trzy lata. Objawy choroby pojawiają się w ciągu dwóch tygodni i przypominają grypę. W 70-80 proc. przypadków zostaje ona zahamowana w tej pierwszej fazie. U reszty zakażonych osób wirusy przedostają się do centralnego układu nerwowego, gdzie mogą wywołać zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Niekiedy kończy się to śmiercią, a blisko co drugi pacjent opuszcza szpital z trwałymi następstwami wymagającymi wieloletniego leczenia lub rehabilitacji.

Niebezpieczną chorobą jest też borelioza, której charakterystycznym objawem jest stopniowo rozszerzające się zaczerwienienie - ale objaw ten nie występuje zawsze. Rumień wędrujący to czerwona obwódka pojawiająca się wokół miejsca ugryzienia, która stopniowo się powiększa i może utrzymywać się nawet przez kilka tygodni. Niestety, rumień nie pojawia się we wszystkich przypadkach zakażenia boreliozą, co może uśpić naszą czujność. Objawy boreliozy (bóle głowy, przewlekłe zmęczenie, bóle i stany zapalne stawów, porażenie nerwów twarzy, zaburzenia pracy serca) mogą pojawić się kilka miesięcy, a nawet kilka lat po zakażeniu. Wiele osób nie wiąże ich z dawnym ukąszeniem przez kleszcza, co opóźnia właściwą diagnozę.

Kleszcze. Czym je odstraszyć? 

Bezbolesne kąsanie i niewielkie rozmiary kleszczy sprawiają, że jeśli chcemy bezpiecznie spędzać czas wśród przyrody, powinniśmy stosować różne metody ochrony przed tymi pajęczakami. Na szczęście jest ich kilka. Najbardziej popularne są dostępne w sklepach i drogeriach spreje, płyny i kremy tzw. repelenty, które stosuje się na ciało i ubrania. Ich zadaniem jest odstraszenie kleszczy. Należy jednak pamiętać, że są to środki chemiczne, które nie są obojętne dla naszego zdrowia. Nie oznacza to jednak, że jesteśmy skazani albo na chemię albo na ryzyko zakażenia boreliozą

Przed kleszczami możemy chronić się również w całkowicie naturalny sposób i to całkiem skutecznie. Sprawdzoną metodą na odstraszanie kleszczy są m.in. olejek eukaliptusowy, olejek lawendowy czy olejek goździkowy. Te pasożyty niecierpią także zapachu cytryny. 

Kleszcze. Jak sie ich pozbyć?

Najważniejsze, to aby po powrocie z zagrożonych kleszczami miejsc przejrzeć dokładnie odzież i ciało ze szczególnym uwzględnieniem odsłoniętych miejsc. Może się okazać, że pajęczak nie zdążył jeszcze wbić się w skórę i znajdziemy go zanim to zrobi. Nieco gorzej jest, kiedy zdążył się już wgryźć w nasze ciało. Usunięcie kleszcza nie jest trudne, ale wymaga precyzji i stanowczości. Im krócej kleszcz bytuje w skórze, tym mniejsze prawdopodobieństwo, że zostaniemy zarażeni chorobami, które przenosi. Najważniejsze, aby kleszcza niczym nie smarować - masłem, olejem czy wazeliną. Może to sprawić kleszcz zwymiotuje do wnętrza rany, przez co łatwiej do skóry przedostaną się chorobotwórcze patogeny. Narzędzie, którym będziemy usuwać kleszcza musi być zdezynfekowane. W domowych warunkach sprawdzi się zwykła pęseta. Chwytamy kleszcza jak najbliżej skóry i jednym pociągnięciem wyciągamy go ze skóry. Nie przekręcamy i nie wyciskamy.

Kleszcze. Statystki zakażeń.

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP-PZH) i Departament Przeciwepidemiczny i Ochrony Sanitarnej Granic GIS podsumowali statystyki dotyczące chorób zakaźnych. Na liście znalazła się również borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. Jeśli chodzi o boreliozę z Lyme w okresie od 1 stycznia do 15 sierpnia 2020 r. odnotowano 7 208 zakażeń (w tym 63 na neuroboreliozę). W tym samym czasie roku poprzedniego chorych było o 3 409 więcej, a ich liczba wynosiła 10 617 (w tym 123 przypadki neuroboreliozy). Chorych na kleszczowe zapalenie mózgu w zeszłym roku również było mniej niż w 2019 roku. Wg zestawienia od 1 stycznia do 15 sierpnia 2020 odnotowano 90 przypadków, w tym samym przedziale czasowym w 2019 roku było ich 109. 

Same liczby może i napawały by nas optymizmem, że kleszcze są w odwrocie. Niestety, to złudne przeświadczenie. Zdaniem lekarzy główna przyczyną tak dużego spadku zakażen boreliozą był zeszłoroczny lockdown, szczególnie w momencie ustanowienia zakazu wejścia do lasów. Mielismy niejako znacznie mniej okazji do kontaktu z krwiożerczymi pajęczakami. Prawdopodobnie więc dopiero liczby z 2021 wskażą prawdziwy obraz sytuacji i skale problemu.